De geur van citrusfruit en granaten

‘Lazare Lonsonier had in die tijd de gewoonte op twaalfduizend kilometers afstand de Franse kranten door te bladeren in met citroenschil geparfumeerd water, en toen hij later met een halve long terug was van het front en twee broers had verloren in de loopgraven van de Marne, kon hij de geur van citrusfruit en die van granaten nooit meer echt uit elkaar houden.’

Deze beginzin typeert het boek Erfgoed. In één zin krijg je zoveel informatie mee, dat het niet verwonderlijk is dat dit boek volstaat met amper 207 bladzijden. Toch speelt het verhaal zich af op twee continenten , twee wereldoorlogen, een folterdictatuur en vier generaties: een familiesaga waarin geen woord te veel en geen woord te weinig staat. Zie hier dus: Miguel Bonnefoy, het nieuwe Franse literaire godenkind. En een boek als een ijsroomtaart: je smelt al lezende weg.

Vader Lonsonier ziet zijn wijngaard in de Elzas – in Lons-le Saunier dat in De Nieuwe Wereld door taalverwarring zijn nieuwe naam wordt – langzaam opgegeten worden door de druifluis. Het faillissement is dichtbij, wanneer hij besluit te vertrekken naar Amerika, met 30 francs op zak en 1 stekje van zijn druivelaar.
Door ziekte dient hij te ontschepen in Valparaiso, Chili. Hij blijft er.

Later zou hij zeggen dat Chili hem altijd al aan Californië deed denken.
Hij trouwt een jaar later met Delphine Moriset: haar familie ‘deed in paraplu’s’ en omdat het bij hun aankomst in Chili een hele dag regende en vader Moriset op 1 dag heel zijn voorraad paraplu’s verkocht, besluiten ze er te blijven: het lot was hen immers goedgezind..
Anekdotes die doen glimlachen, maar let wel: het is geen humoristisch boek.

De grote oorlog
De 3 zonen voelen zich Franser dan Frans en gaan dan ook onverdroten naar de slagvelden aan de Marne tijdens de eerste WO. Enkel Lazare zal – zwaar gehavend – terugkeren.
Hij trouwt met Thérèse, dochter van een trompettist Lamarthe die in het onooglijk dorpje Limache een fanfare oprichtte die hem, El Maestro, tot de meest gerespecteerde man van de streek zou maken.
Thérèse was opgevoed om te zingen voor de wereld, maar na een ontmoeting met een condor onderging ze een metamorfose waarvan ze de grootsheid op dat moment  niet meteen besefte. Ze ging zich bekwamen in het africhten van roofvogels en bouwde na haar huwelijk de befaamdste volière van de Andes.
Haar dochter Margot zou er te midden van tientallen vogels het levenslicht zien. Later werd zij – Margot – zelf ‘vliegenierster’.
‘Ze ging de vliegerij in, zoals men vroeger het klooster in ging, om er een roeping te volgen en er te sterven, schrijft Bonnefoy.

Sterven in een kooi is het grootste ongeluk
Al lezend ontdek je de grootsheid van dit verhaal, dat zo puur samengebald is dat je even duizelt.  De nacht voor Duitsland Frankrijk binnenvalt, laat Margot in een opwelling alle vogels uit de volière vrij. ‘Ze zullen terugkeren naar Frankrijk, zei ze bij zichzelf.’  En het is
zijzelf die als piloot naar Wereldoorlog II zal vertrekken en terugkeren met een levensgroot trauma.

‘De terugkeer naar de dagelijkse werkelijkheid, naar de rust en de verstrooiingen van een stad als Santiago, was zo banaal dat ze er een vaag soort duizeling aan overhield.‘

Haar zoon Ilario – waarvan de moeder bij zijn geboorte zei, dat ‘hij voor niemand op de knieën zou gaan’ – verzeilt in de martelkelders van de Pinochetdictatuur maar overleeft wonderwel. Met dank aan zijn Franse nationaliteit. De Lonsoniers – moeder en zoon – keren uiteindelijk terug naar Frankrijk: in een vliegtuigje bestuurd door Margot.

‘De oude Lonsonier had door zijn overtocht van de Atlantische Oceaan slechts de eerste zet gedaan op het schaakbord van migraties waarop zijn nageslacht zou verder spelen’

Erfgoed is een meesterwerk. Moed, lafheid, verraad en trouw: universele ingrediënten van een roman. En de keuze die je elke keer opnieuw moet maken. Doe ik het of doe ik het niet?
Erfgoed maakt me zeer benieuwd naar volgend werk van Bonnefoy.

Erfgoed – Miguel Bonnefoy
Winnaar Grand Prix du Roman de l’Académie Française,
Shortlist Prix Goncourt, Prix Femina
Uitg: De Bezige Bij – Vert. Liesbeth van Nes
Hardback 207 blz – €22,99
isbn: 9789403136615