‘Het was alsof hij zich ergens bevond waar geen gedachten waren. Hij herinnert zich de wind die door de hoge linden ging, het licht dat de schaduwen van de bladeren over de nog lege tafels en over de grond onder zijn voeten streek: het patroon dat de trillende bladeren vormden, en dat hij zich opeens vrij voelt van alles wat hem anders zo bezwaart en kwelt. Leeg en als het ware gewichtloos.’
We kennen Woyzeck als de soldaat die in een vlaag van jaloezie zijn geliefde vrouw doodsteekt. Een waargebeurd verhaal dat Georg Büchner in 1836 reeds inspireerde tot een toneelstuk dat alras een Europese klassieker werd.
Ook Steve Sem-Sanberg baseert er zijn verhaal op. Maar het wordt meteen zoveel meer, zoals je op de achterflap leest: hij schetst het tijdsbeeld van een verscheurd Europa dat ten onder gaat aan de vele oorlogen van de negentiende eeuw en tegelijkertijd droomt van de verlichte mens. Hoe kwetsbaar ook.
Sem-Sandberg maakt er een kunstwerk van dat je als lezer aangrijpt en ontroert. Een prachtig boek!
Een gevolg van tekens
‘Soms denkt hij dat zijn hele leven te beschouwen is als een gevolg van tekens. (…) Hij kerft tekens in de muur, hij snijdt met zijn mes lijnen in bomen of schraapt met zijn hak patronen in het grind op het erf. Hij omheint, hij schuift dicht, hij maakt vast en hij bouwt op.
De zwarte hoed van de schoorsteenveger als teken van gevaar, het gekruiste raamwerk van een kozijn dat lange schaduwen op het erf ervoor werpt en Gods bleke naam vormt, de wijzers van de klok op de toren van het stadhuis die de tijd aangeeft – niet alleen de uren van het etmaal, maar ook de gevaarlijke tijd, die achteruitloopt – de rode kam van een haan, de dreigend scherp geslepen punt van de houten haak voor de deur van het wc-huisje, het bleek geaderde bloemenpatroon op de kacheltegels …
Alleen zijn moeder was de enige in zijn wereld die geen teken had gehad, misschien omdat het teken dat zij was tegelijkertijd alle anderen omvatte.
Een verhaal van de liefde en de schande
Je leest over het leven en het beleven – de belevenissen – van W. Hoe snel hij verslaafd is aan de glimlach van een vrouw. En hij alles voor haar doet, zelfs op haar vraag een jaar lang werkt aan het uitsnijden van een houten pauw met een verentooi en staartpennen en al. Zodat iedereen hem de vogelgek noemt, terwijl hij haar alleen wil behagen. Helaas is houtsnijden niet genoeg om iemand het hof te maken.
‘En daar gebeurt dat wat hem de rest van zijn leven tot mikpunt van spot zal maken. Het rondsluipen. Het begluren van mensen en dingen van grote afstand. De behoefte om zich te verstoppen. ‘
Maar ook de kastdromen: hij wilde wel dat de wereld een kast was en dat hijzelf de vorm mocht bepalen van alles wat daarin zat. Een bed zou hij erin hebben, denkt hij. Een tafel en twee stoelen, een voor hem, een voor haar. Een gevlochten mand vol dromen.’
‘Er zijn toch altijd dingen in de wereld die vluchtiger zijn dan lucht. Als je denkt dat je het wonder van de liefde hebt aangeraakt, de belofte om zelf te veranderen, is het al gevlogen en voorbijgegaan.’
Dit is niet zomaar een verhaaltje, een romannetje. We zijn zuinig met de term, maar laten we dit toch maar topliteratuur noemen van een zuiver gehalte. Sem-Sandberg toont ons de diepe roerselen van een gekwetste ziel. Dat wordt een verhaal dat puur is en ook zó verteld wordt. De peilloze diepte die de mens is. Dat verdient ons ontzag.
___________________
W. – Steve Sem-Sandberg
Uitg.: Ambo Anthos – vert. Geri De Boer
Hardback – 380 blz €26,99
isbn: 978 90 2635 353 6
BOEKZE 