De schaduwzijde van het licht

Het begint als ik overal om moet huilen.
(…) Om de zakdoek die van de waslijn ontsnapt, maar verstrikt raakt in een hoge boom en wanhopig in de wind blijft wapperen.
Het heeft niets met haar te maken, en toch moet ik bij alles aan haar denken.

Zo begint Nieuweling, het debuut van Marion Bruinenberg: een fascinerend boek.
Beeld je in dat je in een afgelegen dorp woont, ergens in de bergen, waar je tijdverdrijf letterlijk wordt: hoe verdrijf ik de tijd en tracht ik verveling te vlug af te zijn.
Zo leest de vertelster Simone boeken: de behoefte om zelf te leven had ze niet, de personages in haar boeken deden dat voor haar. Lezen gaf haar controle, rust.

‘Ik voedde mezelf met andermans bestaan, zodat ik als beloning weer wat meer mens mocht worden.’ 

De dagelijkse sleur worden rituelen, gewoonten en aanpassingen aan het onbestaande, want haast uitgestorven dorpsleven, dat als in een schilderij verstild lijkt. Levenden die al dood zijn. Tot er iemand opduikt in het leven van Simone en kleur in het dorp brengt. Ook letterlijk.

‘Het dorp is niet alleen oud, het is eenzaam. In de steek gelaten. Het ligt in een zacht glooiende vallei en heeft als enige gezelschap de akkers en velden die eromheen liggen. Als de wind waait, trillen de grashalmen en verandert het landschap in een zee van groene golven. Steeds maar weer spoelen ze over de velden, en toch komen ze nooit verder.’

In het dorp gebeurt niets, verandert niets, – alles wordt slechts herinnerd. De mensen die het dorp nu nog verlaten, doen dat niet uit vrije wil, maar worden door de dood gedwongen. Alles gaat er zoals het hoort, lijkt wel het motto van het dorp en zijn inwoners.

‘Boven hun hoofden hingen een paar vogels stil in de lucht. Ze sloegen hun vleugels wel uit, maar kwamen toch niet verder.’

De keuzes die je maakt, overhellend van links naar rechts, zoals een weegschaal die nooit in evenwicht is. Dorp of stad? Aanpassen of rebelleren? Slachtoffer of dader? Trots of schaamte? Moeder of vader?
Simone voelt zich wel vaker twee kinderen: een van haar vader en een van haar moeder, alsof gesplitst.  Het laat haar verscheurd achter, dus blijft ze waar ze is, want ‘als je niet kiest kan je ook geen fouten maken’.
Ze ondergaat het gelaten en toch is er dat vurige verlangen om te leven. Terwijl ze zelf er niet zo veel aan vindt, aan dat leven.

Overschaduwd

Sommige alinea’s zijn met een penseel geschreven: schilderijtjes, waarin je de liefde voor taal aanvoelt. Een stilistische weergave, een verzinnebeelding van wat de auteur met haar ogen in haar donkere kamer opgeslagen heeft. En nu blootstelt aan het licht.

Dat is ook een thema van het boek. De schaduw die door de hoge omringende bergen over het dorp, over de mensen hangt. Negen maanden lang.

En dan verschijnt Eveline, botanicus die planten en bloemen komt bestuderen die zo lang in de schaduw moeten groeien en zich aangepast hebben aan de extreme omstandigheden.
Het contrast kan niet groter zijn: de kleurrijke logé die als het ware de zon in huis brengt door haar niet te stoppen woordenval, haar enthousiasme, haar levenslust. Haar vertrouwen in de wereld om haar heen. Maar niets is wat het lijkt.

De goddelijke natuur

‘Nieuweling’ laat je opnieuw kennismaken met de natuur. Want, ‘we lijden aan plantblindheid’, zegt Eveline. We zien het niet meer. We hebben er geen oog voor. ‘De meeste mensen lopen, rijden en vliegen langs de mooiste bomen, bloemen en struiken zonder ze waar te nemen. We delen de natuur geen actieve, maar een passieve rol toe in onze omgeving: die van opvulling in de achtergrond.’
De beschrijvingen van het landschap tijdens de wandelingen van Simone en Eveline brengen je als lezer dichter bij de natuur. Mooi van Bruinenberg!
‘Het was een genot om haar te volgen, haar ogen te zien zoeken, haar te zien terugdeinzen als ze een plant ontdekte, alsof die zojuist voor haar tevoorschijn was gekomen. Zij zag alles alsof het nieuw was, elke dag is anders. Alleen al door naar haar te kijken, werd ik steeds vrolijker.’
Eveline als Gaia, de godin van de natuur.

Maar net zoals je planten op hun hoogtepunt moet snoeien, juist om ze te behouden de wilde uitschieters moet wegknippen, moet je vriendschap in evenwicht houden, leert Simone. Want alles heeft een schaduwkant. Zoals de waarheid ook zijn leugens kent.

Eveline vertrekt. Maar dat is niet het einde van het verhaal. Integendeel, dan begint het pas.
En word je toch nog verrast.

Nieuweling is heel gewoon een heel mooi debuut: een sterk verhaal, met liefde voor taal geschreven, dat je met plezier leest en blijft lezen.
Zonder meer een top tien boek.

_______________

Nieuweling – Marion Bruinenberg
Uitg. Podium
Paperback – blz: 352 – €22,49
isbn: 978 94 638 105 93